🛕 मंदिर नागर –13 🛕

🛕 मंदिराचे वास्तुविश्लेषण

🔸 १. जगतिलक्षणाध्याय
मंदिर उंच चौथऱ्यावर (जगत्) उभारलेले आहे, ज्यामुळे ते भव्यतेने दिसते. चौथऱ्याभोवती गजपृष्ठाकृती नक्षीकाम केलेले आहे. पायऱ्या दोन्ही बाजूंनी संतुलित असून स्वागतासाठी शिल्पकलेने कोरलेली द्वारपाल मूर्ती आहे.

🔸 २. पिठलक्षणाध्याय
गर्भगृहाला आधार देणारा पिंठ बळकट व सुशोभित आहे. पिंठाच्या बाजूला कोरीव मूर्ती व कळसाकडे झेपावणारे रेखीव कोपरे देऊन समत्व साधलेले आहे.

🔸 ३. शिखरलक्षणाध्याय
मुख्य शिखर नागरशैलीत असून कोनical आकारात, रचनेत सममिती साधलेली आहे. शिखरावर लहानराखी गवाक्ष व कळसावरील ‘अमळसार’ भव्यतेने उठून दिसतो.

🔸 ४. ध्वजलक्षणाध्याय
शिखराच्या टोकावर ध्वजदंड उभारलेला असून त्यावर शुभ्र/भगवा ध्वज फडकतो. ही देवतेच्या सान्निध्याची खूण मानली जाते.

🔸 ५. द्वारलक्षणाध्याय
द्वारभाग उत्कृष्ट नक्षीकामाने सजलेला असून कमानीवर गणपती, देवी व यक्षांच्या शिल्पाकृती आहेत. दगडी चौकटीत उभी रचना अत्यंत आकर्षक.

🔸 ६. कोलिकालक्षणाध्याय
मंदिरात अंतराल व मंडप यांना आधार देणारे कोळी (स्तंभ) साधे पण रेखीव ठेवलेले आहेत. स्तंभांच्या शिरोभागावर कमानीत कमलनालसदृश अलंकार आहेत.

🔸 ७. मण्डपलक्षणाध्याय
मंडप कमी आकाराचा पण खोल असून स्तंभांच्या रचनेने भव्यतेचा आभास होतो. मंडपाच्या छतावर बारीक नक्षीकाम आहे.

🔸 ८. करोटकलक्षणाध्याय
गर्भगृहातील पीठावरील करोटक (शिवलिंग/मूर्ती ठेवण्याचे स्थान) चौरस आणि गुळगुळीत नक्षीकामात कोरलेले आहे.

🔸 ९. कोणत्या देवतेची मंदिर उपयुक्त?
ही रचना प्रामुख्याने शिवमंदिर म्हणून अधिक उपयुक्त वाटते. गर्भगृहात शिवलिंग स्थापनेसाठी योग्य गाभारा, व बाह्य शिल्पकलेतील गणपती व नंदीच्या आकृती याला पूरक ठरतात.