🛕 मंदिर नागर –9 🛕

🛕 मंदिराचे वास्तुविश्लेषण

🔸 १. जगतिलक्षणाध्याय (Plinth)
भक्कम, गोलाकार विस्तृत परिघ असलेले जगत, पायऱ्यांनी सुशोभित, नंदीच्या आसनासाठी स्वतंत्र जागा आणि समोरच्या बाजूस दोन सिंह उभे आहेत.

🔸 २. पिठलक्षणाध्याय (Base & Pillar Base)
स्तंभांच्या पाया भागावर पुष्पमाला व वेलबुट्टी नक्षी कोरलेली. उंचीवर लांबट आधारस्तंभ बांधलेले, जे मजबुती देतात.

🔸 ३. शिखरलक्षणाध्याय (Shikhara)
शिखर हे नागर शैलीचे, कळस व आमलकासह, व मध्यभागी उठावदार वर्तुळाकार पृष्ठभाग. त्यावर लहान उपशिखरे व विविध प्रतिमा कोरलेले.

🔸 ४. ध्वजलक्षणाध्याय (Flag & Finial)
शिखरावर लाल केशरी ध्वज फडकत असून समोर उंच ध्वजस्तंभ स्वतंत्रपणे उभा. ध्वजस्तंभाला सिंह व नंदीचे शिल्प आधारास जोडलेले.

🔸 ५. द्वारलक्षणाध्याय (Doorway)
प्रवेशद्वाराला दुमजली मांडणी. दरवाजावर नक्षीकाम व दरवाजाच्या दोन्ही बाजूंना रक्षक मूर्ती उभ्या.

🔸 ६. कोलिकालक्षणाध्याय (Corners & Niches)
कोपऱ्यांना गोलाकार नक्षी व लहान शिखरांच्या माळा, ज्यामध्ये देवतेच्या मूर्ती व वेलबुट्टी दिसतात.

🔸 ७. मंडपलक्षणाध्याय (Mandapa)
खुल्या मंडपात उभे ८–१२ स्तंभ, ज्यावर कमानी व वेलबुट्टी कोरलेली. मंडप व गर्भगृह समांतर ठेवलेले.

🔸 ८. करोटकलक्षणाध्याय (Amalak & Crowning Element)
शिखरावर करोटक (आमलक) व त्यावर कलश, हे मंदिराचे तेज अधोरेखित करते.

🔸 ९. कोणत्या देवतेसाठी उपयुक्त?
ही रचना शिवासाठी आदर्श आहे. समोर नंदी व ध्वजस्तंभ यामुळे शिवमंदिराचा परिपूर्ण लक्षणयुक्त नमुना तयार होतो.