🛕 मंदिर डिझाइन –2 🛕

🛕 मंदिराचे वर्णन – “भारतीय मंदिर-शिल्प” (Architect Consultant)

🔸  1. रचना:
हे मंदिर संपूर्णतः काळसर-राखाडी नेवासा दगडात कोरले गेले आहे. मंदिर एकट्या गर्भगृहावर आधारित, एकशिखर रचनेचे आहे. यात मंडप किंवा विस्तीर्ण सभामंडप नाही, त्यामुळे हे एकात्म व संकुचित पण प्रभावी मंदिर आहे.

🔸 2. जगती (Plinth / जगतिलक्षणाध्याय):
मंदिर उंच पदोपन्यासित चौथऱ्यावर (जगतीवर) बांधले आहे. पायऱ्या भव्य व सममितीय असून समोरून आणि बाजूने चढण्यासाठी आहेत. या रचनेमुळे मंदिर अधिक प्रभावी, प्राचीन आणि पारंपरिक भासते.

🔸 3. स्तंभ व द्वारशिल्प (द्वारलक्षणाध्याय):
गर्भगृहासमोर एक अर्धमंडपासारखा भाग असून त्यास चार भव्य, गोल, नक्षीदार स्तंभांनी आधार दिला आहे. स्तंभांवर असणाऱ्या रेखीव बेलबुट्या, पट्ट्यांची सजावट आणि शिरोभागातील विशिष्ट कोरीव फुलदाणी आकृती हे मंदिराचे आकर्षण आहे.

🔸 4. शिखर (शिखरलक्षणाध्याय):
मंदिराचे शिखर म्हणजेच गाभाऱ्यावरचे शीर्षकंदील, घुमटाकार रेखा-शिखर शैलीचे आहे. त्यास चारही कोपऱ्यांना उंच, छोट्या कलशयुक्त मंडपिका (miniature turrets) आहेत. शीर्षभागी एक सुबक कळस व ध्वज आहे.

🔸 5. गर्भगृह:
गर्भगृहाचे दार उघडे आहे व आत मूर्ती स्थापनेसाठी नीट कोरलेली पिठिका व मागील भित्तीवर ललाटबिंब (Toran) कोरीव शिल्पासह दिसते. यामध्ये एक पवित्र व शक्तिप्रदायी देवतेसाठी स्थळ तयार करण्यात आले आहे.

🔸 6. कोरीव नक्षीकाम (अलंकारशास्त्र):
संपूर्ण मंदिरावर सुसंगततेने नक्षीकाम केले आहे — उदा. स्तंभ, प्रवेशद्वार, टॉरण, गजथर, मकर, पुष्पवलय, यक्षिणी व शिवमुद्रा इत्यादी.

🔸 7. वातावरण:
पार्श्वभूमीत डोंगर, झाडं आणि दगडी कंपाऊंडमुळे मंदिर एकांत, निसर्गसंपन्न व शांत वाटतं. हे वातावरण देवपूजेसाठी अत्यंत अनुकूल आहे.