🛕 मंदिर डिझाइन –4 🛕

🛕 मंदिराचे वर्णन (Hemadpanthi – मल्टी टायर डिझाइन):

🔸 १. संपूर्ण रचना:

• हे मंदिर बहुस्तरीय (multi-tiered) आहे, आणि प्रत्येक मजल्यावर कोरलेली नक्षीकाम आणि स्तंभबद्ध मंडप स्पष्टपणे दिसतो.

• समोरच्या प्रवेशद्वारापासून मंदिराच्या शिखरापर्यंत प्रत्येक स्तर हा शास्त्रानुसार ठेवलेला असून शिल्प-वास्तुशास्त्राच्या नियमांचे पालन केलेले आहे.

🔸 २. जगती (Plinth / चौथारा):

• मंदिराचा आधार असलेला चौथारा अत्यंत मजबूत, नीटस आणि अनेक स्तरांमध्ये बनवलेला आहे.

• समोरच्या पायऱ्या सुसज्ज असून, नंदी/सिंह मूर्तीचे आधार खांबांच्या टोकांवर दर्शवले आहेत.

🔸 ३. स्तंभ व भित्तिशिल्प:

• प्रत्येक मजल्यावर असंख्य सुशोभित स्तंभ, यामध्ये कोणाक, प्रतिरथ, अनर्थ अशा घटकांची कोरलेली विभागणी आहे.

• शिल्पात मिथुन मूर्ती, देवता रूपं, यक्ष-गंधर्व, व नारीरूप वेलबुट्यांनी सुशोभित.

🔸 ४. द्वारशिल्प (Doorway Architecture):

• मुख्य द्वार अत्यंत प्राचीन शैलीचे असून वरच्या पट्टीवर शंख-चक्र, गरुड, कमल व देवी-देवतांची आकृती कोरलेली आहे.

• द्वाराखालील उंबरठ्याच्या बाजूंना यक्ष व द्वारपाल मूर्ती सुबक कोरलेल्या आहेत.

🔸 ५. शिखर व कळस (Superstructure):

• हे पदविन्यासयुक्त शिखर असून पायथ्यापासून वरती टप्प्याटप्प्याने वाढणारी रचना आहे.

• प्रत्येक स्तरावर लहान रथिका (turrets) आणि कोनाकोनाला सोपानदर्शक गवाक्ष.

• सर्वोच्च टोकाला अमलक व सुवर्णकळस, जे मरु-गुर्जर प्रेरणेचा ठसा दर्शवतात.

🔸 ६. संपूर्ण सौंदर्य व सांस्कृतिक महत्त्व:

• हेमाडपंथी शैलीतील या मंदिरात उत्कृष्ट सममिती, संतुलन व साधेपणा आणि नक्षी यांचा सुंदर संगम दिसतो.

• मंदिर परिसर निसर्गाच्या सान्निध्यात असल्यामुळे हे देवालय आध्यात्मिक शांती आणि स्थापत्यशास्त्र यांचा संगम दर्शवते.

Ø  हे मंदिर महादेव, देवी, विष्णु, ग्रामदैवत किंवा सप्तमातृका मंदिरासाठी अत्यंत योग्य आहे.