🛕 मंदिर मंडपाचे डिझाइन –3 🛕

🛕 मंदिर मंडपाचे वर्णन – “भारतीय मंदिर-शिल्प”

🔸 1. एकूण रचना:

हा मंडप स्वतंत्र आहे, म्हणजेच गर्भगृह नसलेला, सभा, नंदादीप किंवा यज्ञकुंड मंडप म्हणून वापरण्यात येतो. संपूर्णतः काळसर-राखाडी नेवासा दगडात कोरलेला, गडद छटांचा, अत्यंत सुशोभित आणि सुबक मंडप आहे.

🔸 2. जगती (Plinth / चौथारा):

मंदिराचा पाया उंच चौथाऱ्यावर (जगतीवर) बांधलेला आहे. पायऱ्या लहान पण सममितीय. जगतीवर कोरलेल्या सरळ रेषा आणि मार्बलसदृश पॉलिश, मंदिरास आकर्षक आणि घनदाट स्वरूप देतात.

🔸 3. स्तंभ व अधिष्ठान:

या मंडपाला एकूण १२ उभे नक्षीदार स्तंभ आधार देतात. प्रत्येक स्तंभ तीन भागांत विभागलेला आहे:

·       आधारपट्ट (Base): गोलसर, गजपाद (हत्तीचे पाय) शैलीत.

·       मध्यभाग: बेलबुट्यांची व शंखपुष्पांची नक्षी.

·       शीर्षभाग (Capital): मृदू कमानी व कोपऱ्यांवर वेलदळ्यांची कोरीव सजावट.

🔸 ४. कमानी आणि पट्ट्या:

स्तंभांमधून कमानी आणि पट्ट्या पद्धतशीरपणे एकमेकांशी जोडलेल्या आहेत. या पट्ट्यांवर प्राचीन शिलालेखासारखी कोरीव लिपी दिसते, जी देववाणी किंवा स्तोत्रांश सूचित करते.

🔸 5. वलयपट्ट (Balustrade):

मंडपाच्या मध्यभागात मुक्कामासाठी उंच चौथारा व सभामंडप आहे, ज्याभोवती सुशोभित वलयपट्ट (बांधलेले कठडे) असून त्यामध्ये कोरीव भोकं, तळटोकाला फुलाकृती नक्षीकाम आहे.

🔸 6. छप्पर (Roof / करोटकलक्षण):

मंदिराचे छत पंचकोनी आहे, साध्या कडांपासून टोकाला कळसासारखा उंच कोंबदार भाग (कलशयुक्त कळस) आहे. छताचा माथा हळुवार उताराने उंचावतो, जे महाराष्ट्रीय मंडपछाया शैलीला साजेसे आहे.

Ø  सभामंडप, होमहवन, नंदादीप, कीर्तन, देवतांच्या उत्सवसज्जा यासाठी योग्य.