🛕 मंदिर डिझाइन –6 🛕

🛕 हेमाडपंथी शैलीतील बहुभागी शिखरयुक्त मंदिर:

🔸 १. शिखर व विमाना रचना:

• मंदिराच्या मध्यभागी असलेल्या मुख्य शिखराचा रचना पायऱ्यांसारखी टप्प्याटप्प्याने वर जाताना दिसते, जी प्राचीन पंचरथ, सप्तरत्न किंवा नवरत्न पद्धतीचे प्रतिनिधित्व करते.

• शिखरावर सुंदर आमलक, कळस व ध्वजदंड रचलेला आहे.

• कोपऱ्यांवर सान्निध्य शिखरे (उपशिखरे) असून मंदिराच्या केंद्रबिंदूला प्रतिष्ठा लाभते.

🔸 २. जगती व पायऱ्या:

• मंदिर एका उच्च चौथाऱ्यावर (जगती) उभारले गेले आहे.

• समोरून भव्य आणि प्रमाणबद्ध पायऱ्या, दोन्ही बाजूंस गजथर किंवा द्वारपाल यांच्यासारख्या शिल्पशैलीची गरिमा आहे.

• जगतीवरील कमानी आणि आधार शिल्प अत्यंत नक्षीदार.

🔸 ३. स्तंभ व भित्तिशिल्प:

• बाह्य भिंतींवर त्रिरथ रचना स्पष्टपणे जाणवते – कोनाक, प्रतिरथ, अनर्थ अशी विभागणी.

• प्रत्येक स्तंभ वेलबुटीदार व कोरीव, स्त्री-पुरुष आकृती, गंधर्व, यक्ष, आणि विविध देवतांची लघुरूपे कोरलेली.

• कोपऱ्यांवरील कर्णरथिकांमध्ये पारंपरिक मूर्ती, जसे की दुर्गा, लक्ष्मी, विष्णु यांचे रूप.

🔸 ४. प्रवेशद्वार व मांडणी:

• पूर्वाभिमुख भव्य प्रवेशद्वार.

• द्वारावर उंचच उंच शिल्पबद्ध ललाटपट्टी, त्यावर वेल, देवता, आणि द्वारपाल.

• द्वाराची चौकट मल्टी-लेयर असलेली – जिच्या मध्ये उदुंबर, विनायक, कुबेर व महिषासुरमर्दिनी यांचे प्रतीक असतात.

🔸 ५. संपूर्ण रचनेचे वैशिष्ट्य:

• मंदिराची संपूर्ण रचना अत्यंत सममित आणि मूलसूत्राधारित असून, प्रत्येक भाग विशिष्ट मापनशास्त्र आणि वास्तुशास्त्र याला धरून उभारलेला आहे.

• हे मंदिर मंदिरशास्त्रातील पृथक कोनाक, मध्यरथ, शिखर-सम्मिती, आणि मूर्तिशास्त्र या सर्वांचे उत्कृष्ट उदाहरण आहे.

Ø  हे मंदिर शिव किंवा शक्तिरूप देवीसाठी विशेष योग्य, कारण त्यात उग्र पण कलात्मक भव्यता आहे.
त्याचे सातत्यपूर्ण व सुसंगत रेखांकन, तसेच महाराष्ट्रातील मूळ दगडी वास्तुशिल्पाला अभिमानास्पद स्वरूप देणारे आहे.