🛕 मंदिर डिझाइन –7 🛕

🛕 हेमाडपंथी शैलीतील बहुभागी शिखरयुक्त मंदिर

🔸 १. शिखर व विमाना रचना:
• मंदिराच्या मध्यभागी असलेल्या मुख्य शिखराची रचना पायऱ्यांसारखी टप्प्याटप्प्याने वर जाणारी आहे, जी प्राचीन पंचरथ, सप्तरथ किंवा नवरथ पद्धतीचे उत्कृष्ट प्रतिनिधित्व करते.
• शिखराच्या टोकावर सुंदर आमलक, कळस व ध्वजदंड कोरलेले आहेत, जे तेजस्वी भाव देते.
• कोपऱ्यांवर लहान उपशिखरे असून त्यांचा समावेश मंदिराच्या सौंदर्यात भर टाकतो व मध्य शिखराला प्रतिष्ठा देतो.

🔸 २. जगती व पायऱ्या:
• मंदिर एका उंच व मजबूत चौथाऱ्यावर (जगती) उभारलेले आहे, ज्यामुळे ते भव्यतेने उठून दिसते.
• समोरून भव्य पायऱ्या आहेत, ज्यांच्या बाजूंनी गजथर (हत्तींची मूर्ती) किंवा द्वारपाल शिल्पांची नक्षी कोरलेली आहे.
• जगतीवरून सभामंडपाकडे जाणाऱ्या मार्गावर नक्षीदार कमानी व आधारशिल्प दिसतात.

🔸 ३. स्तंभ व भित्तिशिल्प:
• बाह्य भिंतींवर त्रिरथ रचना स्पष्ट दिसते — कोनाक, प्रतिरथ, अनर्थ अशा विभागांसह सुंदर खोदकाम.
• प्रत्येक स्तंभ वेलबुटीदार असून त्यावर स्त्री-पुरुष आकृती, गंधर्व, यक्ष व देवतांच्या लघुरूप मूर्ती कोरलेल्या आहेत.
• कोपऱ्यांवरील कर्णरथिका मध्ये पारंपरिक देवी-देवतांची मूर्ती कोरलेली दिसते, जसे की दुर्गा, लक्ष्मी, विष्णु इ.

🔸 ४. प्रवेशद्वार व मांडणी:
• पूर्वाभिमुख भव्य प्रवेशद्वार आहे, जे भव्यतेची सुरुवातच करते.
• द्वारावर उंच व नक्षीकामयुक्त ललाटपट्टी, ज्यावर वेलपत्ती, देवता व द्वारपाल कोरलेले आहेत.
• चौकट मल्टी-लेयर पद्धतीची असून त्यात उदुंबर, विनायक, कुबेर व महिषासुरमर्दिनी यांची प्रतीके कोरलेली आहेत.

🔸५. संपूर्णरचनेचेवैशिष्ट्य:
• मंदिराचीरचनाअत्यंतसममितवमूलसूत्राधारितआहे — प्रत्येकभागविशिष्टमापनशास्त्रववास्तुशास्त्रानुसारतयारकेलाआहे.
• हेमंदिरकोनाक, मध्यरथ, शिखरसम्मितीवमूर्तिशास्त्रयासर्वांचाउत्कृष्टनमुनाआहे.
• उग्रपणकलात्मकभव्यताअसलेलेहेमंदिरशिवकिंवाशक्तिरूपदेवीच्याउपासनेसयोग्यआहे.